Κάνε κι εσύ μια διάγνωση, μπορείς!

Κάνε κι εσύ μια διάγνωση, μπορείς!

Το υπερδεκαετές πλέον ιστορικό των ΚΕΔΔΥ (πρώην ΚΔΑΥ) αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα για την διαχρονική προχειρότητα με την οποία αναπτύσσει υπηρεσίες (τουτέστιν ανοίγει, αφήνει στη μοίρα τους, και τελικά κλείνει) το ελληνικό δημόσιο. Το 2001 που άνοιξαν τα πρώτα ΚΔΑΥ βασισμένα στο νόμο 2817/2000, η ένταξη κοινωνικών επιστημόνων και ειδικών θεραπευτών (ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών, λογοθεραπευτών, εργοθεραπευτών, φυσικοθεραπευτών) στην εκπαίδευση αποτελούσε καινοτομία. Καινοτομία η οποία δεν καθιερώθηκε αναίμακτα, καθώς σε πρώτο στάδιο η εκπαιδευτική κοινότητα, εγκαταλελειμμένη στην αιώνια μοναξιά του σχοινοβάτη, αντιμετώπισε με επιφύλαξη και δυσπιστία όλες αυτές τις ειδικότητες που στερεοτυπικά νοούνταν μάλλον ως παραϊατρικές και μη έχουσες ουσιώδη σχέση με την εκπαίδευση. Σταδιακά όμως, με συνεπή και επίπονη καθημερινή συνεργασία, οι εκπαιδευτικοί κατανόησαν την πολύτιμη βοήθεια που μπορούν να λάβουν από το Ειδικό Εκπαιδευτικό Προσωπικό και τα ΚΕΔΔΥ πλέον (μετονομασία αγνώστου σκοπιμότητας ακόμα και σήμερα, η οποία προέκυψε με τον νέο νόμο για την ειδική αγωγή 3699/2008) έγιναν οργανικό και αναπόσπαστο μέρος της εκπαιδευτικής πράξης. Παρ’ όλα τα διαχρονικώς ανεπίλυτα προβλήματα (συστηματική υποστελέχωση και στοιχειώδης λειτουργία με αναπληρωτές, ελλιπέστατος αριθμός ΚΕΔΔΥ στα μεγάλα αστικά κέντρα και ιδίως στην Αθήνα, μηδενική άμεση χρηματοδότηση ακόμα και για τα απολύτως χρειώδη όπως τα λειτουργικά έξοδα και τα αναλώσιμα, αποκλεισμός από την επιμόρφωση, μακροχρόνιες ελλείψεις βασικής υλικοτεχνικής υποδομής - για να αναφέρουμε μόνο τα βασικότερα), τα ΚΕΔΔΥ μέσα στα λίγα χρόνια της λειτουργίας τους κατόρθωσαν το ακατόρθωτο. Ενδεικτικά αναφέρουμε:

1.       Μετατόπισαν την διαγνωστική διαδικασία από το ιατροκεντρικό μοντέλο στο ψυχοκοινωνικό, λαμβάνοντας πολύ σοβαρά υπόψιν την εκπαίδευση ως καίρια περιβαλλοντική επιρροή και ως κεντρικό άξονα ανατροπής μιας προβληματικής συνθήκης.

2.       Εισήγαγαν στην εκπαίδευση το μοντέλο της διεπιστημονικότας, δηλαδή της συνεργασίας διαφορετικών ειδικοτήτων επιστημόνων, αναγνωρίζοντας έτσι την πολυσχιδή φύση αυτού που ονομάζουμε «διαταραχή». Πέρα όμως από το εσωτερικό μοντέλο λειτουργίας τους, τα ΚΕΔΔΥ λειτούργησαν και ως ένα άτυπο κέντρο ενός εκτεταμένου δικτύου που αφορούσε στη συνεργασία πολλών κατά τόπους φορέων και φυσικών προσώπων, με κεντρικό στόχο πάντοτε την πολύπλευρη υποστήριξη του μαθητή. Έτσι, λειτούργησαν όσο μπορούσαν παραδειγματικά προς τις άλλες δομές της εκπαίδευσης, στις οποίες δυστυχώς το μοντέλο της συνεργασίας ήταν ως τότε terra incognita.

3.       Αποκατέστησαν το περιεχόμενο και τον επιπολασμό των ειδικών μαθησιακών αναγκών (τα λεγόμενα δυσ-) καθώς καθιέρωσαν σοβαρές διαδικασίες αξιολόγησης, αντικαθιστώντας τις πρότερες σκανδαλώδεις, κατά τις οποίες τα «πιστοποιητικά δυσλεξίας» είχαν συχνότητα «τυφλών Ζακύνθου», που είχαν ως μόνο στόχο το ευεργέτημα των προφορικών εξετάσεων. Επιπλέον έδωσαν αγώνα για την ουσιαστική αντιμετώπιση τέτοιων δυσκολιών μέσω των Τμημάτων Ένταξης, των Ειδικών Προγραμμάτων Εκπαίδευσης που εκδίδουν και της καθημερινής υποστήριξης των μαθητών, των εκπαιδευτικών και των γονιών. Επιπρόσθετα, προέβησαν σε αμέτρητες ενημερωτικές δράσεις ανά την επικράτεια, προκειμένου να ανατρέψουν στερεότυπα και προκαταλήψεις, στρεβλές αντιλήψεις προερχόμενες από την άγνοια ή από την «λαϊκή τηλεοπτική ψυχολογία», καθώς και το στίγμα της διαφορετικότητας στο σύνολό της.

4.       Δημιούργησαν πραγματικούς επαγγελματίες με ουσιαστικές γνώσεις και μεγάλη εμπειρία στον χώρο της ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης, πάρα πολλοί εκ των οποίων παραμένουν αναπληρωτές – όμηροι, καθώς επένδυσαν επί σειρά ετών σε έναν επαγγελματικό χώρο που αφενός απαιτεί υψηλή ειδίκευση κι αφετέρου προσφέρει απολύτως επισφαλή εργασία με πολύ προβληματικούς όρους για την αξιοπρεπή τους διαβίωση, ενώ η επαγγελματική τους εξέλιξη είναι ουσιαστικά μηδενική.

Όλα αυτά καθώς και πολλά άλλα, τα οποία κατακτήθηκαν με πολύ κόπο, υπερεργασία, μακρόπνοο (ή μήπως να πούμε «ρομαντικό»;) όραμα και μεράκι από πλείστους συναδέλφους, τόσο εκπαιδευτικούς όσο και ειδικό εκπαιδευτικό προσωπικό μα ακόμα και από διοικητικούς, σήμερα πετιούνται στα σκουπίδια.

Η στάση του Υπουργείου Παιδείας είναι αν μη τι άλλο ανερμήνευτη: εξαίφνης ο υπουργός ορίζει ολοκλήρωση της διαδικασίας γνωμάτευσης εντός 45 ημερών, διατυμπανίζοντάς το στα ΜΜΕ εν χορδαίς και οργάνοις, και την ίδια στιγμή ανακοινώνει (όχι ενώπιον τόσων ΜΜΕ είναι η αλήθεια, αλλά προς τους …πικραμένους των ΚΕΔΔΥ) ότι δεν έχουν καν προβλεφθεί (!!!!) κονδύλια φέτος για την διαδικασία πρόσληψης αναπληρωτών, δίχως τους οποίους πλείστα ΚΕΔΔΥ όχι απλώς υπολειτουργούν, αλλά δεν λειτουργούν ΚΑΘΟΛΟΥ. Εδώ δεν μιλάμε απλώς για σκοινί στο σπίτι του υποψήφιου αυτόχειρα, αλλά του φτιάχνουμε και τη θηλιά…

Οι συνδικαλιστικοί φορείς έδωσαν πολύμηνη μάχη για την κατοχύρωση κονδυλίων από τα περίφημα ΕΣΠΑ προκειμένου να μπορέσουν να λειτουργήσουν τα ΚΕΔΔΥ, τη στιγμή που ο ελληνικός λαός έκανε εξ αποστάσεως μεταπτυχιακά στον κοινωνικό αυτοματισμό, εμπεδώνοντας καθ’ εκάστην από την τηλεόραση ότι για όλα φταίνε τα συνδικαλιστικά «μαγαζάκια» της εκπαίδευσης που νοιάζονται μόνο για την τσέπη και για την καλοπέρασή τους… Πού καιρός να μιλήσουμε για το πετσόκομμα των μισθών μας, πού καιρός να διαμαρτυρηθούμε για την ανύπαρκτή μας ασφάλιση, πού καιρός να ασχοληθούμε με τον παραλογισμό των «απουσιολογίων» των εκπαιδευτικών, και μύρια όσα άλλα. Είμαστε βλέπετε απασχολημένοι να εξηγούμε στον υπουργό και το επιτελείο του ότι οι προσλήψεις εκπαιδευτικού και ειδικού εκπαιδευτικού προσωπικού μέσω των «προγραμμάτων κοινωφελούς εργασίας» του ΟΕΑΔ (ευφημισμός για τα γνωστά, παλιά, καλά stage) είναι αδιανόητες στην εκπαίδευση, τόσο από νομικής όσο και από ηθικής σκοπιάς…

Όμως όπως φαίνεται τα καλύτερα έπονται. Δεν αρκεί που φτάσαμε στα τέλη Οκτωβρίου και τα ΚΕΔΔΥ παραμένουν αστελέχωτα (σε βαθμό να μην μπορούν να λειτουργήσουν ΚΑΘΟΛΟΥ υπενθυμίζουμε), αλλά το Υπουργείο φαίνεται ότι έχει νέες φαεινές ιδέες που θα μπορούσαν να έχουν τον γενικό τίτλο «Παρακαλώ επιλέξτε: απολυμένος ή υπόδικος;». Πέφτουν λοιπόν στην αντίληψή μας, το τελευταίο διάστημα, σαφείς ενδείξεις (άλλοτε ως περίεργα έγγραφα που κυκλοφορούν κρυφίως κι άλλοτε ως «προφορικές οδηγίες» για «σιωπηρές» πρωτοβουλίες του τύπου 'βγάλε γνωμάτευση και ας είσαι μια ψυχολόγος μόνη σαν το λεμόνι) ότι επιχειρείται η καταστρατήγηση της διεπιστημονικότητας κόντρα στην κείμενη νομοθεσία και φυσικά σε πλήρη αντίθεση με την βασική επαγγελματική δεοντολογία των συμμετεχόντων στη διαδικασία της διάγνωσης. Με άλλα λόγια, το Υπουργείο φαίνεται ότι βλέπει με καλό μάτι ένας εκπαιδευτικός, ένας ψυχολόγος, ένας κοινωνικός λειτουργός, ή ένας τυχαίος συνδυασμός δύο εξ αυτών, να είναι σε θέση να γράφει και να υπογράφει μια γνωμάτευση νοητικής υστέρησης, ειδικών μαθησιακών δυσκολιών, προβλημάτων λόγου και ομιλίας, σύνθετων γνωστικών, συναισθηματικών και κοινωνικών δυσκολιών, να κάνει παραπομπές για νευρολογικά και αισθητηριακά προβλήματα, καθώς και για ΔΕΠ-Υ ή αυτισμό, να καταρτίζει Ειδικά Προγράμματα Εκπαίδευσης, και φυσικά να παρακολουθεί την εφαρμογή τους. Όλ’ αυτά μάλιστα ο Τιραμόλα (ο επονομαζόμενος και Όλα-τα-σφάζω-όλα-τα-μαχαιρώνω) θα τα κάνει έχοντας υπόψη του ότι τα περιθώρια λάθους είναι μηδενικά, ότι η «ετυμηγορία» του θα έχει υποχρεωτική εφαρμογή (δοκιμάστε εσείς να στείλετε υποχρεωτικά ένα πεντάχρονο με βαρύ αυτισμό και γονείς σε πλήρη άρνηση σε ειδικό νηπιαγωγείο και μετά μετράτε μηνύσεις και δημοσιογράφους στο κατώφλι σας) και φυσικά εντός 45 ημερών, ξεκινώντας με μια αίτηση που έχει κατατεθεί τον Φεβρουάριο του 2011…

Θα ήταν αστείο αν δεν ήταν τραγικό. Στο σημείο αυτό όμως θα πρέπει να παραδεχθούμε και δικά μας λάθη και παραλείψεις. Όταν κυρώνονται νέοι νόμοι, η διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης είναι σε συντριπτικό ποσοστό για τα μάτια και κατ’ ουσίαν κάθε υπουργός περνάει αυτό το οποίο επιτάσσει η εκάστοτε κυβερνητική γραμμή. Αυτό δεν είναι νέο. Ούτε είναι νέο ότι το ίδιο το κράτος αδυνατεί να εφαρμόσει τους νόμους που το ίδιο δημιούργησε. Το νέο είναι ότι το κράτος επιχειρεί πλέον να παραβαίνει συστηματικά τους ίδιους του τους νόμους. Συγκεκριμένα, στο νόμο 3699/2008, η διεπιστημονική διαγνωστική ομάδα διευρύνεται από 3 σε 5 άτομα κατ’ ελάχιστον (δηλαδή στη βασική ομάδα του εκπαιδευτικού – ψυχολόγου – κοινωνικού λειτουργού, προστίθεται παιδοψυχίατρος και λογοθεραπευτής) ενώ πλαισιώνεται και από άλλες ειδικότητες κατά περίπτωση. Η διάταξη αυτή έδινε τη δυνατότητα στα ΚΕΔΔΥ να αποτελέσουν ένα πλήρες διαγνωστικό κέντρο που θα μπορούσε να διαγιγνώσκει πολύ ευρύ φάσμα διαταραχών, δίχως να χρειάζονται παραπομπές, αλλεπάλληλες επαναξιολογήσεις και παράλληλες διαγνώσεις από υπηρεσίες υγείας προκειμένου να καλύπτονται ασφαλιστικά οι ειδικές θεραπείες. Με τον τρόπο αυτό, αφενός ο πολίτης (εν προκειμένω ο γονιός που έχει ήδη πολλά προβλήματα) θα διευκολυνόταν απίστευτα στην κατάλληλη εκπαιδευτική και θεραπευτική αντιμετώπιση των δυσκολιών του παιδιού του, και αφετέρου το κράτος θα έκανε πολύ μεγαλύτερη οικονομία υλικοτεχνικών και ανθρώπινων πόρων για την εξυπηρέτηση τέτοιων θεμάτων, αλλά θα ήταν και απείρως πιο αποτελεσματικό και φερέγγυο. Ωστόσο, στην πραγματικότητα η διάταξη αυτή ουδέποτε εφαρμόστηκε, παρά μόνο περιστασιακά σε πολύ λίγα ΚΕΔΔΥ. «Σιωπηρά» διατηρήθηκε η τριμελής επιτροπή, κι αυτή με νύχια και με δόντια και λειτουργώντας για περιορισμένο χρονικό διάστημα κατ’ έτος, λόγω των απολύσεων και επαναπροσλήψεων των αναπληρωτών σε απροσδιόριστα τέρμινα. Φυσικά, περιττό να αναφερθούμε και στην άλλη μεγάλη πληγή που λέγεται «εκπαιδευτικός», όρο με τον οποίο επί χρόνια το Υπουργείο εννοούσε ένα πολύ ευρύ φάσμα ειδικοτήτων, τόσο ευρύ που ορισμένες φορές περιλάμβανε και… γεωλόγους, ενώ η παντελής έλλειψη ειδίκευσης στην ειδική αγωγή δεν ήταν διόλου ασυνήθης. Ο νόμος 3699/2008 προσδιόρισε –όπως προσδιόρισε- με μεγαλύτερη ακρίβεια τι μπορεί να σημαίνει «εκπαιδευτικός σε ΚΕΔΔΥ», αλλά και πάλι ο αυτονόητος όρος ότι κάθε μαθητής πρέπει να εξετάζεται από εκπαιδευτικό της βαθμίδας στην οποία φοιτά, ουδέποτε τηρήθηκε. Έτσι, έχουμε φιλολόγους να εξετάζουν την προγραφή σε νήπια και νηπιαγωγούς να εξετάζουν εξισώσεις με δύο αγνώστους σε μαθητές λυκείου…

Για τα παραπάνω δε διαμαρτυρηθήκαμε, ή μάλλον δε διαμαρτυρηθήκαμε αρκετά. Πολλοί εξ ημών γκρινιάζαμε για τη σειρά προβλημάτων που προέκυπταν από αυτήν την κατάσταση, αλλά δεν την καταγγείλαμε στην ένταση και την έκταση που άρμοζε. Γιατί; Για δύο λόγους. Πρώτον, για αυτό που είπαμε παραπάνω, δηλαδή ότι η πίεση στον χώρο της ειδικής αγωγής υπήρξε πάντα τόσο σφοδρή που είμαστε αναγκασμένοι να τρέχουμε ανά πάσα στιγμή για τα πιο φλέγοντα, τα πιο καταστροφικά, τα πιο αδιανόητα. Δεύτερον, γιατί για να ακουστεί η φωνή σου πρέπει να είναι ηχηρή, και σαφώς η φωνή 1000-2000 ανθρώπων πανελλαδικά είναι κομμάτι δύσκολο να διαπεράσει τους στιβαρούς τοίχους μεγάλων κτιρίων της λεωφόρου Ανδρέα Παπανδρέου στο Μαρούσι…

Με τούτα και με τ’ άλλα, φοβούμαστε ότι η πενταμελής διεπιστημονική ομάδα θα καταλήξει να είναι …μονομελές πρωτοδικείο, στο οποίο ο ατυχής εργαζόμενος θα είναι ταυτόχρονα δικαστής και κατηγορούμενος. Ο καφκικός αυτός εφιάλτης δεν έχει διέξοδο και δεν θα ‘χει τελειωμό, παρά μόνο αν ενώσουμε όλοι τις φωνές μας και κραυγάσουμε με όλη μας τη δύναμη

                            ΤΩΡΑ ΘΑ ΞΥΠΝΗΣΩ!

Επειδή είμαστε φύσει, κάλοι άνθρωποι, αλλά βλέπετε, οι συνθήκες μας έχουν κάνει υποψιασμένους και όσο να 'ναι κομματάκι απαισιόδοξους για τις βουλές και προθέσεις του Υπουργείου:

·          Καλούμε τους αρμόδιους να κάνουν σαφές, ότι ουδεμία πρόθεση έχουν, να πιέσουν τα ΚΕΔΔΥ στην έκδοση γνωματεύσεων με τρόπο που καταστρατηγεί την διεπιστημονικότητα της υπηρεσίας.        

·         Καλούμε τους εργαζόμενους στα ΚΕΔΔΥ της Περιφέρειας μας αλλά και σε όλη την χώρα, να μην δεχτούν καμία άτυπη πίεση για έκδοση γνωμάτευσης που δεν υπογράφεται από την, εκ του νόμου,  προβλεπόμενη επιστημονική επιτροπή.  Στην περίπτωση που 'άτυπα' σας ζητηθεί κάτι τέτοιο, θα συνιστούσαμε την άμεση ενημέρωση των, κατά τόπους,  Συλλόγων και βεβαίως της Ομοσπονδίας μας.

·        Τέλος, καλούμε το Υπουργείο να προβεί στην ΑΜΕΣΗ και ΜΟΝΙΜΗ στελέχωση των ΚΕΔΔΥ με το απαραίτητο προσωπικό που χρειάζεται, έτσι  ώστε να καλυφθούν οι ολοένα αυξανόμενες κοινωνικές ανάγκες. Όσο το υπουργείο επιμένει να προσλαμβάνει ελάχιστους αναπληρωτές τον Νοέμβρη και να τους απολύει τον Ιούνιο, οι λίστες αναμονής θα διογκώνονται, την στιγμή που το προσωπικό -και όχι το Υπουργείο-θα στήνεται στον τοίχο ή στα δικαστήρια από οργισμένους γονείς για καθυστέρηση πέραν του 45ημερου.